ایذاء

کتاب ایذاء

مردم همه سرمست از پیروزی بزرگ سال۲۰۴۱ بر ویروس جهانی‌ای بودند که در کتاب «زایو» مصطفی رضایی کلورزی، ماجرای آن را برای‌مان بازگفت. اما این شادی زیاد ماندگار نشد و این بار در کتاب ایذاء خواهیم دید که آن پیروزی شروع جنگی تمام عیار میان انسان‌ها با دنیای‌تازه‌شان شده‌است.

همگی منتظر اتحاد بشر بودیم، منتظر دوستی و روزگاری نو و دوستداشتنی. درحالی که دنیای جدید با پیشرفت ابزارهایش، تبدیل شد به چالشی بزرگ و هراس برانگیز که تنها هدفش سیطره بر جهان است. سیطره ابزارها بر سازندگانشان.

وقتی می‌خواهیم از داستان صحبت کنیم اول باید تعریف داستان را بدانیم. داستان یعنی روایتی که بر اساس تخیل نویسنده نوشته شود. اما واقعی به نظر برسد. ولی گاهی داستان‌های فانتزی یا داستان‌های علمی‌تخیلی این تعریف را بر هم می‌زنند. داستان‌هایی که دور از فضای اتفاقات واقعی هستند. صحبت‌کردن حیوانات یا حملۀ سفینه‌های فضایی در واقعیت اتفاق نمی‌افتد. یا بهتر است بگوییم احتمال رخ‌دادنشان تقریباً نزدیک به صفر است. چون تا به حال با چنین پدیده‌ای مواجه نشده‌ایم، احتمال می‌دهیم که پس از این هم مواجه نشویم. حال، اگر نویسنده‌ای بخواهد بر اساس این پیش‌فرض‌ها داستان بنویسد، باید مهارت زیادی داشته باشد تا این دنیای غیرواقعی را برای مخاطب باورپذیر کند.

ما در ادبیات کلاسیک خودمان نمونه‌های زیادی از داستان‌های فانتزی داشتیم. آن هم زمانی که داستان‌نویسی به شیوۀ غربی متداول نبود؛ مانند حضور پریان و اجنه و حیوانات سخنگو که در شعرها و حکایت‌های زیادی سینه‌‌به‌سینه نقل شده‌اند و به ما رسیده‌اند. هزارویک شب و شاهنامه دو مثال قوی در این باره است. اما ما دربارۀ داستان‌های علمی‌تخیلی بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم؛ داستان‌های آینده‌پژوهانه‌ای که بر مبنای فرضیات علمی‌ساخته و‌پرداخته می‌شوند:

.

سفر به‌آینده، سلاح‌های چندکاره، وسایل حمل‌ونقل متفاوت و پیشرفته، حضور ربات‌ها در زندگی انسان‌ها و گاهی ساخت ویروس‌های مرگبار؛ اتفاقاتی که احتمال رخ‌دادنشان در آینده‌ای نه چندان دور محتمل است. بشر در قرن گذشته در زمینه‌های مختلف، از دانش بیولوژیک گرفته تا ساخت لوازم الکترونیک گوناگون و سلاح‌های پیشرفته، پیشرفت چشمگیری کرده و این رشد و پیشرفت به‌مرور شتاب بیشتری به خود می‌گیرد؛ بنابراین، با توجه به این شتاب، وقوع هر اتفاقی را می‌شود پیش‌بینی کرد. غربی‌ها این فرضیه‌های علمی را خیلی زود به دنیای ادبیات و سینما وارد کردند؛ به‌طوری که کتاب‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی در بین مخاطب به‌صورت یک ژانر پرطرف‌دار جا افتاد.

اما ادبیات و سینمای ما از این قافله جا مانده است. شاید تعداد آثار خلق‌شده در این ژانر در هر دو گونۀ سینما و ادبیات، به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد. کتاب زایو، اولین کتاب مصطفی رضایی، با همۀ کم‌وکاست‌هایش احتمالاً اولین و قطعاً معروف‌ترین کتاب علمی‌تخیلی ایرانی است؛ داستانی دربارۀ یک ویروس مرگبار که همۀ جهان را درگیر کرده و تلفات زیادی گرفته است. نکتۀ جالب توجه دربارۀ این کتاب این است که این کتاب دو یا سه سال قبل از اپیدمی کرونا نوشته شده است؛ ویروسی که همچنان عده‌ای عقیده دارند ساختۀ دست بشر است. حتی اگر این‌طور نباشد، یک نویسنده در یک اثر آینده‌پژوهانه چنین شیوعی را پیش‌بینی کرده است. این نویسنده حالا بعد از چند سال، جلد دوم این کتاب را توسط انتشارت کتابستان روانۀ بازار کرده است.

گزیده ای از کتاب ایذاء :

به‌آرامی راه می‌رفت: «همه‌ی این چیزهایی که امروز شاهدی، برای رسیدن به یک ثباته؛ اما حقیقت اینه که ثبات تو جهان ما تنها یه بهونه‌ست. عصر ما عصر بی‌ثباتیه. دنیا به‌سمت انفجار می‌ره. وقتی چیزی ثبات نداشته باشه، آروم‌آروم معنای آینده از بین می‌ره و آدم‌هایی می‌شیم که از فردای خودمون خبر نداریم و برای همین قول‌ها و عهدها از بین می‌ره. پیمان از بین می‌ره و در نتیجه اون اعتماد، احترام و محبت و خیلی چیزهای دیگه. می‌بینی؟ به این می‌گن دست‌بردن در طبیعت. آخرش هم… همه‌ی ما خیلی محترمانه از روی هم رد می‌شیم. یعنی درد!»

کتاب ایذاء

ـ ـ ـ ـ سایت کتاب خوب ـ ـ ـ ـ